Episode 120
Καποδίστριας του Νίκου Καζαντζάκη
Το θεατρικό έργο Καποδίστριας του Νίκου Καζαντζάκη αποτελεί ένα από τα λιγότερο γνωστά, αλλά βαθιά φορτισμένα ιστορικοπολιτικά δράματα της ελληνικής δραματουργίας. Ο Καζαντζάκης, με το γνωστό του πάθος για την τραγική μοίρα των ηρώων και την εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στο χρέος και την προσωπική θυσία, σκιαγραφεί τη ζωή και τη δολοφονία του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια, με δραματουργική ένταση, φιλοσοφικό στοχασμό και ψυχολογικό βάθος.
Υπόθεση
Η υπόθεση του έργου εστιάζει στα τελευταία χρόνια του Καποδίστρια στην Ελλάδα, όταν – έπειτα από λαμπρή πολιτική και διπλωματική πορεία στην Ευρώπη – αναλαμβάνει την ηγεσία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Αντιμέτωπος με τις αντιδράσεις των ισχυρών τοπικών φατριών, τις διχόνοιες και την πολιτική αστάθεια, ο Καποδίστριας επιχειρεί να επιβάλει τάξη και να θέσει τις βάσεις ενός σύγχρονου κράτους. Η τραγική του πορεία κορυφώνεται με τη δολοφονία του από τους Μαυρομιχαλαίους, πράξη που αναδεικνύεται ως σύμβολο της αδυναμίας του ελληνικού λαού να υπερβεί τα πάθη και να στραφεί στο συλλογικό καλό.
Χαρακτήρες και σκιαγράφηση
Ο Ιωάννης Καποδίστριας παρουσιάζεται ως μια μορφή σχεδόν θρησκευτική – αυστηρός, μοναχικός, βαθιά ιδεαλιστής και αποφασισμένος να θυσιάσει τα πάντα για το κοινό συμφέρον. Ο Καζαντζάκης τον φωτίζει όχι ως ψυχρό τεχνοκράτη, αλλά ως άνθρωπο που φλέγεται από την επιθυμία να δώσει πνοή σε έναν ταλαιπωρημένο λαό. Στον αντίποδα, οι Μαυρομιχαλαίοι, εκπροσωπούν την παλαιά φεουδαρχική αντίληψη εξουσίας και τιμής. Η αντιπαράθεση δεν είναι μόνο πολιτική – είναι και υπαρξιακή. Οι δευτερεύοντες χαρακτήρες, όπως ο αδελφός του Καποδίστρια, Αυγουστίνος, και άλλοι πολιτικοί, αποδίδονται με σαφήνεια, εκπροσωπώντας τις διαφορετικές φωνές της εποχής.
Ιστορικό υπόβαθρο
Το έργο τοποθετείται στην ταραγμένη εποχή της πρώτης ανεξάρτητης Ελλάδας (1828–1831), όταν οι εμφύλιες διαμάχες, η έλλειψη κρατικής δομής και οι τοπικοί ανταγωνισμοί υπονόμευαν κάθε προσπάθεια δημιουργίας ενιαίου κράτους. Ο Καζαντζάκης αντλεί από τα ιστορικά γεγονότα αλλά εστιάζει στο ιδεολογικό και ηθικό φορτίο της περιόδου, προβάλλοντας διαχρονικά ζητήματα εξουσίας, προδοσίας και οράματος.
Τι αποκομίζει ο θεατής
Ο θεατής φεύγει από την παράσταση φορτισμένος, ίσως και ενοχλημένος, καθώς το έργο δεν χαρίζεται σε εύκολες απαντήσεις. Αντίθετα, τον προκαλεί να αναμετρηθεί με ερωτήματα για την ηγεσία, την εθνική ενότητα και την έννοια της θυσίας. Το έργο, αν και ιστορικό, λειτουργεί ως κάτοπτρο της σύγχρονης πολιτικής πραγματικότητας.
Πρεμιέρες
Το Καποδίστριας ανέβηκε για πρώτη φορά στο εξωτερικό σε γαλλική μετάφραση το 1946 στο Παρίσι, στο πλαίσιο της προσπάθειας του Καζαντζάκη να παρουσιάσει το ελληνικό δράμα στο διεθνές κοινό. Στην Ελλάδα, το έργο παρουσιάστηκε θεατρικά αρκετά αργότερα – η πρώτη επίσημη σκηνική παρουσίαση έγινε τη δεκαετία του 1970 από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, σε μια ιστορική παραγωγή που προσέγγισε τον Καποδίστρια με σεβασμό αλλά και σκηνική τόλμη.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Νίκος Καζαντζάκης (1883–1957) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες του 20ού αιώνα, φιλόσοφος, ποιητής, μυθιστοριογράφος και δραματουργός. Η σκέψη του επηρεάστηκε βαθιά από τον Νίτσε, τον Βούδα, τον Μπερξόν και τον Μπερνάντος. Στο θεατρικό του έργο, αναζητούσε πάντοτε τον Άνθρωπο που υπερβαίνει τον εαυτό του, τον «υπεράνθρωπο» που παλεύει ανάμεσα στο χρέος και την ελευθερία. Ο Καποδίστριας εντάσσεται σε αυτή την πορεία ως ένα ηθικό δράμα, όπου ο ήρωας ανεβαίνει τον δικό του Γολγοθά για να φτάσει στην ελευθερία μέσα από τη θυσία.
Σημαντικές Σκηνοθεσίες και Ερμηνείες του Καποδίστριας
1. Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (ΚΘΒΕ) – Πρεμιέρα 1976
Η πρώτη σημαντική ελληνική σκηνική παρουσίαση του έργου πραγματοποιήθηκε από το ΚΘΒΕ το 1976, σε σκηνοθεσία του Σπύρου Ευαγγελάτου. Ο Γιάννης Φέρτης ενσάρκωσε τον Ιωάννη Καποδίστρια, αποδίδοντας με εσωτερικότητα και αξιοπρέπεια την τραγική του πορεία. Η παράσταση αυτή θεωρείται ορόσημο, καθώς ανέδειξε τη δραματουργική δύναμη του έργου και επανέφερε το ενδιαφέρον για το πολιτικό θέατρο στην Ελλάδα.
2. Εθνικό Θέατρο – Σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή (1992)
Το 1992, το Εθνικό Θέατρο παρουσίασε το έργο σε σκηνοθεσία του Λευτέρη Βογιατζή, με τον Γιώργο Κιμούλη στον ρόλο του Καποδίστρια. Η σκηνοθετική προσέγγιση επικεντρώθηκε στην εσωτερική πάλη του ήρωα, με λιτή σκηνογραφία και έντονο φωτισμό που υπογράμμιζε την απομόνωση και το ηθικό βάρος του Καποδίστρια. Η παράσταση αυτή έλαβε εξαιρετικές κριτικές για την ψυχολογική της εμβάθυνση.
3. Théâtre de l’Odéon, Παρίσι – Γαλλική Πρεμιέρα (1946)
Η πρώτη παρουσίαση του έργου στο εξωτερικό έγινε στο Théâtre de l’Odéon στο Παρίσι το 1946, σε μετάφραση και σκηνοθεσία του Jean-Paul Sartre. Η παράσταση αυτή εντάχθηκε στο πλαίσιο της μεταπολεμικής αναζήτησης για ηθικούς ηγέτες και ανέδειξε τον Καποδίστρια ως σύμβολο πολιτικής ακεραιότητας. Η γαλλική πρεμιέρα συνέβαλε στην αναγνώριση του Καζαντζάκη ως διεθνούς δραματουργού.
4. Θέατρο Τέχνης – Σκηνοθεσία Καρόλου Κουν (1985)
Το 1985, το Θέατρο Τέχνης παρουσίασε το έργο υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Καρόλου Κουν, με τον Μάνο Κατράκη στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Η παράσταση αυτή εστίασε στη σύγκρουση ανάμεσα στην προσωπική ηθική και την πολιτική σκοπιμότητα, με έμφαση στην τραγικότητα του ήρωα. Η ερμηνεία του Κατράκη χαρακτηρίστηκε από ένταση και βαθιά συναισθηματική φόρτιση.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
